Từ bao đời nay, người Ê-đê đã cùng way wần bên bếp lửa, nghe không biết chán từ đêm này wa đêm khác "khan Đăm Săn", bài ca về người tù trưởng anh hùng của dân tộc mình với những chiến công hiển hách trong xây dựng phát triển buôn làng và bảo vệ cộng đồng chống lại bao kẻthù hung hãn. Trong chiến công lừng lẫy ấy, ngất ngây lòng người vẫn là đoạn "Chiến thằng Mtao Mxây", chứng tỏ tài năng, bản lĩnh, lòng dũng cảm phithường và sức mạnh vô địch của Đăm Săn.

Sở dĩ xảy ra cuộc chiến này là do Mtao Mxây đã cướp Hơ Nhị - vợ của Đăm Săn. Đối với người Ê-đê theo chế độ mẫu hệ, việc bịkẻ thù cướp mất vợ là 1 nỗi sĩ nhục của cả cộng đồng. "Chiến thắng Mtao Mxây" là lần thứ hai Đăm Săn fải chiến đấu với kẻ thù để chứng tỏ sự hùng mạnh của Đăm Săn. Chàng fải đối mặt với kẻ thù hung hãn và cũng có sức mạnh phi thường ko kém. Hàng loạt những hình ảnh so sánh trong đoạn trích cho thấy sự tương phản giữa Đăm Săn với kẻ thù, làm nổibật lên sự hào hùng của chàng và sự thảm hại của Mtao Mây. Đó chính là nét đặc sắc trong nghệ thuật đoạn trích này, tôn vinh vẻđẹp người anh hùng Đăm Săn.Vẻ đẹp Đăm Săn hiện rõ ngay từ khi chàng bước chân vào lãnh địa của Mtao Mxây. Tù trưởng Sát hung bạo, du kiêu căng ngạo mạnnhưnng cũng fải e dè sự hiện diện cảu Đăm Săn. Hìnhảnh Đăm Săn cùng những người bạn đồng minh của chàng hiện lên dưới mắt kẻ thù thật dũng mãnh với"khố màu sặc sỡ, đầu đội khăn đẹp" cùng khí thế hừng hực " Gươm sáng nhưmặt trời. Thân mình ở trần như wả dưa, ở thế chờ sẵnnhư con sóc. Mắt sáng gấp đôigấp ba mắt thường". Hình ảnh so sánh thật đặc trưng đã làm đậm nét phi thường của người anh hùng, Tư thế ấy lại gắn liền hành động thánh thức"chặt ống tre thành ba khúc, xô đổ hàng rào" hàm chứa sức mạnh tuyệt luân của chàng. Khi giáp chiến cùng Đăm Săn, dù Mtao Mxây cũng rất dũng mãnh nhưng vẫn lộ ra sự khiếp sợ trc Đăm Săn. Lời nói của hắn với chàng lộ ra sự hèn nhát " đừng đâm ta lúc ta đang xuống nhé". Đáp lại, Đăm Săn đã bộc lộ sự khinhbỉ kẻ thù bằng tư thế đường hoàng của mình : " Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến con lợn náicủa nhà ngươi dưới đát, ta cũng ko thèm đâm nữa là!".

Cuộc đối đầu của Đăm Săn với Mtao Mxây là cuộc đối đầu giữa 2 tù trưởng dũng mãnh. Phẩm cấht anh hùng theo cách nhìn sử thi là ở sự chiến thắng bằng sức mạnh và sự can đảm. cuộc đối đầu sinh tử áy ko có chỗ dung thân cho kẻ nào hèn nhát. Trong tình cảm tôn vinh ng` anh hùng của buôn làng, mọi cử chỉ, ngônngữ, hành động của ĐS đềunổi bật, vượt trội hơn kẻ thù. Chúng ta cùng đc chứngkếin màn thi tài múa khiên thú vị : MM thể hiện sự khoác lác khi lời nói của hắnđc chứng minh bằng " tiếng khiên lộc cộc, lộp cộp như tiếng mướp đập vào nhau",còn ĐS đã dập tắt khí nhuệ của hắn bằng sức mạnh phi thường trong màn múa khiên độc đáo. Ngôn ngữ sử thi khoa trương sức mạnh áy ngang sức mạnh của tự nhiên: " Một bước nhảy, chàng qua mấy đồi tranh. ... nghiêng ngả.". lần múa khiên thứ hai của cháng còn ghê gớm hơn bởidồn chứa sức mạnh trừng phạt lên MM. Sức mạnh của ĐS có đc còn nhờ sự trợ lựccủa ng` vợ H Nhị khi nàng ném trầu và thuốc cho chàng để sức lực chàng tăng lên gấp bội.

ĐS ko hề đơn độc trong cuộc chiến vì danh dự này. Chính nghĩa thuộc về chàng khi các tù trưởng bạnhùng mạnh giúp chàng giànhlại ng` vợ yêu wý. đồng thời, chàng còn đc sự trợ giúp của ông Trời. Người anh hùng sử thi luôn có mốiwan hệ với lực lượng siêu nhinê. Trời đã giúp chàng đánh rơi áo giap của MM. Khi ko còn giáp sát, hắn thật thảm hại và hèn nhát . ĐS kết liễu kẻ thù trong sựcầu xin 1 cách nhục nhã của MM. Đòi lại danh dự, giành lại đc vợ, chính nghĩa đã thuộc về ĐS. Chiến thằng đc tôn vinh cùng việc ĐS đc sở hữu tấtcả tài sản, dan làng, tôi tớ của MM. Hình ảnh trong sử thi đc mô tả với wy mô hoành tráng: mọi ng` tình nguyện theo ĐS đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến mối. Chàn thêm quyền uy, thêm nhìu chiên núm, chiêngbằng - của cải trở thành biểu tượng sức mạnh tuyệt đối của ng` anh hùng.

Chính vì thế, để xứng đáng với chiến công cũng phải có1 tiệc mừng chiến thắng thật kỳ vĩ. Lời kêu gọi của ĐS có sức mạnh hiệu triệu như 1, bởi chàng đem lại niềm vinh quang chiến thằng hào phóng cũng là đểtôn vinh xứng đáng : " Hãy đi lấy rượu bắt trâu! ... Rượbảy ché, trâu 7 con ... ko còn ai bì kịp.". Nổi bật giữa đám đông hoan hỉ ấy tất yếu phải là ng` anh hùng ĐS - tù trưởng hùng mạnh ít ai sánh kịp. Ngay cả trong ko khí yên bình của cộng đồng, vẻ đẹp ấy vẫn nổi bật từ ngoại hình cho đến hành động : mái tóc dài cuồn cuộn thả xuống ... ko bao giờ thấy no. Hơn thế nữa, ngôn ngữ phóng đại của sử thi so sánh chàng ngang sức manh thần linh: "Oai linh đến tận thần núi phía Đông, đến tận thần núi phía Tây". Hình ảnh ĐS sau chiến công này đc mô tả phóng đại và như 1 điệp khúc vang vọng niềm tự hào về ng` anh hùng tiêu biểu của cộng đồng: " Và ng` ta bàn tán ko ngừng ... trong lòng mẹ". Vẻ đẹp ấy chỉ có thể xuất hiện trong sử thi người anh hùng, chỉ có ngôn ngữ sử thi mới đemlại những vẻ đẹp độc đáo đến như thế.

Đoạn trích đã đem lại cho tanhững cách nhìn độc đáo về ng` anh hùng ĐS trong chiến công bảo vệ buôn làng, đem lại bình yên cho bến nước. lời kể chuyện hấp dẫn cùng ngôn ngữ miêu tả khoa trương tạo đc dấu ấn đặc sắc, chứa đựngnhững giá trị nhân văn đặctrưng của sử thi. Sử thi anhhùng ĐS wả thật đã hình thành ý thức và tình cảm cộng đồng vững bền của dân tộc Ê-đê, thành di sản wý báu của Tây Nguyên và dân tộc VN, đánh dấu thời đại sử thi rực rỡ với vẻ đẹp "một đi ko trở lại".